Co to jest spam? Jak go rozpoznać i chronić się przed nim?

13.11.2022 |
| Clock Przeczytasz w 6 minut
Co to jest spam? Jak go rozpoznać i chronić się przed nim?
Przeczytasz w 6 minut
Zwiększ rozmiar tekstu

Niechciana korespondencja jest chyba tak stara, jak poczta, a najstarsze udokumentowane niechciane wiadomości pochodzą jeszcze z ery telegrafów. Współcześnie mamy znacznie więcej kanałów komunikacji, ale praktycznie każdy z nich może być wykorzystywany właśnie w takim celu. Sprawdźmy więc, jak narodziło się pojęcie spamu, jakie są jego rodzaje i czy są możliwości, aby się przed nim ochronić.

Spam – skąd pochodzi to słowo?

Pierwotnie termin odnosił się do konserwowej szynki, która w języku angielskim nosi po prostu nazwę „Spam”. To ona stała się obiektem skeczu o takim właśnie tytule, zaprezentowanego brytyjskim telewidzom w 1970 r. w ramach „Latającego Cyrku Monty’ego Pythone’a”. W niezapomnianym widowisku klienci baru pytają ekspedientkę o menu, ta zaś wymienia kolejne potrawy zawierające rzeczony spam, niekiedy w ilościach przyćmiewających inne składniki. Kiedy klientka prosi o coś bez konserwowej szynki, jak to bywa w angielskich gagach, uaktywniają się dotąd niepozorni inni bywalcy lokalu – wikingowie, śpiewając „Spam, spam, spam, spam, ukochany spam! Cudowny spam!”.

spam - definicja i geneza słowa

Skecz tak wrył się w zbiorową świadomość, że dekadę później złośliwi użytkownicy pierwszych komunikatorów komputerowych czy gier opartych na interfejsie tekstowym pisali w kółko słowo „Spam”, by treści innych użytkowników przesuwały się z głównego widoku i ginęły w historii konwersacji. Dzisiaj jednak pojęcie to ewoluowało i niechciane wiadomości przybrały różne formy. Warto dowiedzieć się, co to jest spam.

By bezpiecznie korzystać z Internetu, sprawdź także:
Scam – co to jest? Jak go rozpoznać i nie dać się oszukać? Przykłady scamu

Spam – definicja

Generalnie uznać można, że spamem jest każda niechciana wiadomość docierająca do odbiorcy.

Definicja mówi też o wysyłaniu takich samych wiadomości do wielu odbiorców w celach marketingowych, ale też indoktrynacji czy oszustwa.

Przez lata jednak doszły nowe kanały. Kiedyś to były komunikatory i wiadomości e-mail, dzisiaj spam ma nawet formę zautomatyzowanych połączeń telefonicznych (o tym później), przekazu w mediach społecznościowych czy nachalnych reklam w witrynach internetowych.

Jakie są rodzaje spamu?

Podstawowym rodzajem spamu jest ten przekazywany drogą poczty elektronicznej. Problem zaczął się w chwili komercjalizacji internetu w latach 90. Jest to dość poważny mankament, bowiem pod koniec pierwszej dekady tego wieku szacowano, że niechciane wiadomości stanowią nawet 80-85% całości poczty wysyłanej w sieci.

Skąd się jednak biorą? Myliłby się ten, kto sądzi, że spam rozsyłają ludzie. Zazwyczaj cały proces jest zautomatyzowany i albo pochodzi ze specjalnie stworzonych w tym celu serwerów, albo ze zhakowanych komputerów i kont pocztowych. Okazuje się bowiem, że każdy może rozsyłać spam nieświadomie, gdy jego poczta znajdzie się w posiadaniu hakerów, albo gdy jego komputer zostanie zainfekowany złośliwym oprogramowaniem.

Skąd jednak wiadomo, do kogo rozsyłać spam? Najczęściej spamerzy pozyskują adresy „ofiar” z wycieków baz danych firm czy sklepów internetowych. Innymi razy wynika to z niefrasobliwości samych internautów, którzy zakładając konto w serwisie, wyrażają zgody marketingowe, wśród których widnieje np. możliwość udostępnienia adresu osobom trzecim.

jak poradzić sobie ze spamem

Podstawowe rozróżnienie spamu:

  • Spam na forach internetowych – dzisiaj już mniej istotny, gdyż ta forma komunikacji w internecie odeszła nieco do lamusa wraz z rozwojem mediów społecznościowych.
  • Spam telefoniczny – chyba każdy Polak zapoznał się już z panią Klaudią Sobieraj, która w ramach fikcyjnego programu „Czysty powiat” wydzwaniała do abonentów sieci komórkowej, oferując dotacje na panele fotowoltaiczne. W rzeczywistości natrętne połączenia miały jedynie na celu wyłudzenie danych osobowych.
  • Spam w mediach społecznościowych – zazwyczaj objawia się tym, że fikcyjny albo przejęty przez złośliwe oprogramowanie profil wstawia na swoją stronę lub grupy dyskusyjne wiadomości mające zachęcić do kliknięcia kolejnych użytkowników. Tak właśnie rozprzestrzenia się ten rodzaj spamu – jeden po drugim internauci są zarażani złośliwym oprogramowaniem.
  • Spam aplikacji mobilnych – czasem w sklepach z aplikacjami na telefon można znaleźć wiele instancji tego samego programu. Nie różnią się one niczym, za to jest ich tak wiele, że trudno wśród tego gąszczu znaleźć coś użytecznego.
  • Spam w komunikatorach – narażeni na niego są zwłaszcza użytkownicy platform, w których konta posiadają jakąś wartość, np. gier MMO albo Steam. Spamerzy za cel obierają dostępne publicznie profile użytkowników z dużą liczbą gier. Następnie wysyłają do ofiary wiadomość z linkiem do złośliwego oprogramowania albo strony wyłudzającej dane logowania. Wtedy przejmują konto i sprzedają je na czarnym rynku wraz z całą zawartością.

Jak rozpoznać spam?

Jak widać wyżej – trzeba być czujnym. O ile spam to tylko niechciana wiadomość z reklamą, to wszystko jest w porządku. Jednak starsi użytkownicy internetu z pewnością pamiętają kuszące propozycje afrykańskiego księcia, który za drobną pomoc finansową oferował nie lada rekompensatę w kosztownościach czy czymkolwiek innym. Były to czyste próby wyłudzenia. W jaki jeszcze sposób rozpoznać spam?

Spam można rozpoznać np. po „koślawym” języku. Jeśli treść wiadomości jest napisana w niezrozumiały sposób, jakby ktoś tłumaczył ją z innego języka na kolanie, to prawdopodobnie jest spam.

Kolejnym alarmującym sygnałem będzie zwrot do adresata. Poważne organizacje czy usługi zwracają się do swoich klientów po imieniu – wysyłają spersonalizowane wiadomości wygenerowane automatycznie w oparciu o bazę danych. Tymczasem spamerzy raczej używają ogólnych sformułowań „drogi kliencie”, „szanowni państwo” itd.

dlaczego spam jest szkodliwy?

Uwagę powinien przykuć też nadawca wiadomości. W przypadku e-mail jest to jednak utrudnione, bowiem klient poczty często wyświetla nie adres, który od razu zdradziłby spam, ale np. niegroźnie brzmiącą nazwę, którą każdy może spersonalizować. Tymczasem rzeczywisty adres poczty złośliwego nadawcy jest… po prostu dziwny, wysłany z dziwnego aliasu i serwera poczty, który nic nie mówi i nawet nie brzmi na prawdziwy.

Gorzej jest w przypadku spamu w komunikatorach czy w serwisach społecznościowych. Zazwyczaj przychodzi on bowiem od znajomych osób, które padły ofiarą hakera. Najlepiej więc, w razie wątpliwości, dopytać taką osobę o jakieś szczegóły, nie klikać w dziwnie wyglądające linki i zgłosić sprawę do administracji serwisu. Takie zawiadomienia są zawsze rozpatrywane z pełną powagą. Dlaczego jeszcze spam jest szkodliwy?

Zagrożenia związane ze spamem

Najczęściej spamerskie e-maile mają na celu wyłudzenie danych lub, co gorsza, pieniędzy. Spamerzy kuszą ofiary wielkimi sumami pieniędzy, inwestycjami i innymi wyssanymi z palca bajkami. Najlepiej takie informacje zwyczajnie zignorować, a nadawcę zablokować.

Gorzej, gdy spamerzy podszywają się np. pod firmy kurierskie, banki czy dostawców energii albo firmy telekomunikacyjne. Przesyłają łudząco podobne do prawdziwych wiadomości o konieczności dopłaty, załączają fikcyjne faktury zawierające złośliwe oprogramowanie itd. Takie zagrania potrafią uśpić czujność nawet najbardziej świadomych internautów.

Należy jednak pamiętać, że prawdziwe firmy nigdy nie komunikują się w taki sposób, zawsze podają dane do przelewu w treści i nie proszą o klikanie linków albo pobieranie faktur celem poznania kwoty dopłaty.

W razie wątpliwości najlepiej zadzwonić do dostawcy usług czy mediów i dowiedzieć się szczegółów. Konsekwencje mogą być bowiem bardzo przykre.

w jaki sposób rozpoznać spam?

Spam jest nie tylko uciążliwy…

Opisane powyżej działanie nosi miano Scamu. Mówiąc jeszcze konkretniej – jest to phishing. W jego wyniku oszuści uzyskują dostęp np. do konta w banku. Linki, które rozsyłają celem uiszczenia fikcyjnej opłaty, przenoszą internautę do fałszywej strony, bliźniaczo podobnej do autentycznej witryny instytucji finansowej.

Użytkownik, wpisując tam dane logowania, w rzeczywistości podaje login i hasło złoczyńcom. Zamiast dostać się na konto jest powiadamiany np. o błędzie i proszony o podanie jednorazowego kodu BLIK albo SMS. Jeśli to zrobi, to wpadł w sidła oszustów.

Prawdziwy bank nigdy bowiem nie prosi o podanie kodu z SMS czy BLIK, jeśli wpierw podaliśmy błędne dane logowania. Oszustom zaś kody te są potrzebne do wyprowadzenia pieniędzy z konta.

Należy więc zawsze czytać treść wiadomości – czy kod SMS został przesłany celem potwierdzenia logowania z nieznanego urządzenia, czy też potwierdzenia przelewu. Albo czego dotyczy kod BLIK – na ekranie telefonu zawsze bowiem pojawia się informacja o tym, jaki typ operacji nim potwierdzamy. Przed tak wyrafinowanym oszustwem uchronić nas może jedynie czujność i świadomość istniejących zagrożeń.

Spam w mailach firmowych może być szczególnie groźny, gdyż załączniki w niechcianej poczcie mogą infekować systemy informatyczne przedsiębiorstwa, np. szyfrując dane celem wyłudzenia pieniędzy w zamian za odzyskanie dostępu.

Czy da się uchronić przed spamem?

Pomóc w tym mogą zdobycze technologii. Dostawcy poczty e-mail walczą ze spamem. Specjalne algorytmy na serwerach renomowanych dostawców filtrują wiadomości. Można też korzystać z filtrów antyspamowych w klientach poczty elektronicznej. Jak jeszcze poradzić sobie ze spamem w innych postaciach?

W przypadku spamu telefonicznego dobrze sprawdza się blokowanie numerów. Warto też zainstalować aplikację, która sama rozpozna niechciane połączenie w oparciu o bazę danych nękających numerów. Może to się dziać automatycznie lub poprzez powiadomienie przed odebraniem rozmowy. Ważne, by niechcianych telefonów nie odbierać – wtedy algorytm po stronie spamera odnotowuje, że warto dzwonić do danej ofiary. To samo tyczy się e-maili – nie można na nie odpowiadać, inaczej narazimy się na jeszcze większą ilość niechcianej poczty.

Może Cię zainteresować:

Świetnie zorganizowana i pełna pozytywnej energii. Mama dwójki szkrabów, która ceni sobie maksymalne ułatwianie codziennych obowiązków domowych. Artystka w kuchni, która serce oddała przepisom swojej prababci. Od czasu do czasu chętnie poznaje tajniki kuchni orientalnej.