Wikipedia – co warto wiedzieć o wolnej encyklopedii?

Każdy z nas chociaż raz korzystał z Wikipedii. Ale czy wiemy o niej coś więcej? W jaki sposób można wykorzystywać treści pochodzące z niej? Kto tak naprawdę pisze artykuły publikowane w serwisie? I do kogo należą prawa autorskie? Podpowiadamy poniżej.

• Czym tak właściwie jest Wikipedia?
• Jak działa wolna encyklopedia Wikipedia?
• Moderatorzy na Wikipedii – kim są i jak kontrolują dane?
• Czy dane z Wikipedii są zawsze prawdziwe?
• Pisanie artykułów na Wikipedię – porady i kryteria
• Czy istnieją alternatywy Wikipedii?

Czym tak właściwie jest Wikipedia?

Co to jest Wikipedia? Zacznijmy od wyjaśnienia tego, co to jest encyklopedia? Wydawnictwo to polega na zbiorze informacji z wszystkich znanych w danym momencie dziedzin życia. Jej cechami są: powszechność i uniwersalność. Z powodu mnogości zagadnień kompendium to często jest podzielone na wiele tomów, w których znajdują się artykuły hasłowe omawiające daną kwestię.

Jeśli więc zastanawiasz się, czym różni się wielka encyklopedia PWN od Wikipedia, odpowiedź jest prosta. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, które znane jest z wydawania encyklopedii, skupiało się przez lata na opracowywaniu haseł w formie książkowej i wyłącznie w języku polskim. Wikipedia z kolei jest:

• tworzona na bieżąco,
• pisana symultanicznie przez wiele osób,
• dostępna o każdej porze dnia i nocy,
• darmowa,
• wydawana internetowo,
• uzupełniana przez osoby o różnym stopniu wykształcenia i wiedzy.

Sama nazwa Wikipedia wskazuje na jej tematykę, zakres, formę użytkowania i sposób wykonania. Słowo to składa się z dwóch słów: wiki oraz pedia. Wiki oznacza rodzaj serwisu internetowego, który może być kreowany i zmieniany w przeglądarce internetowej, co powoduje możliwość tworzenia jej na bieżąco w formie projektu przez kilka osób. Z kolei słowo pedia odwołuje się do encyklopedii. Wikipedia powstała 15 stycznia 2011 roku i od tamtej pory rozrosła się w bardzo szeroki sposób, co dało jej przydomki „kosmicznego kompendium wiedzy” oraz „największego projektu edukacyjnego w dziejach ludzkości.

Jak działa wolna encyklopedia Wikipedia?

Organem zarządzającym prowadzenie Wikipedii jest Wikimedia Foundation. To organizacja non-profit, której celem jest dostarczanie i utrzymywanie otwartych serwisów internetowych. Platformy te mają pozostawać bezpłatne i są prowadzone w formie wiki, czyli tworzone w realnym czasie przez miliony osób na całym świecie. Fundacja ma pod opieką kilka serwisów łączących się z Wikipedią, są to:

• Wikibooks – kompendium z podręcznikami;
• Wikinews – gazeta w wersji online;
• Wikispecies – taksonomiczny katalog gatunków;
• Wikidata – encyklopedia;
• Wikiwersytet – zbiór szkoleń oraz ćwiczeń;
• Wikimedia Commons – zbiór multimediów;
• Wikiquote – zestaw cytatów;
• Wikivoyage – przewodnik turystyczny;
• Wikisource – biblioteka cyfrowa;
• Wiktionary – słownik online;
• Meta-Wiki – przestrzeń koordynacji wszystkich projektów fundacji.

Spośród różnych rodzajów współprac, które wykonują partnerzy Wikimedia Foundation, na uwagę zasługują użytkownicy kreujący na zasadzie wolontariatu treści do wszystkich wspomnianych bytów. Internauci tworzą oraz edytują publikowane artykuły. Ich zwyczajowa nazwa to wikipedyści. Należy rozróżnić także wikipedystów-rezydentów, którzy okazjonalnie wprowadzają zmiany w treściach.

Zobacz też:

Jak skuteczniej wyszukiwać w Google? 20 trików i wskazówek dla zaawansowanych

Moderatorzy na Wikipedii – kim są i jak kontrolują dane?

Wielojęzyczność Wikipedii powoduje, że istnieje ponad 300 autonomicznych wersji językowych, w ramach której znajduje się także polskojęzyczna opcja. Każdy z wariantów pisany jest autonomicznie, od zera. Rzadkością są sytuacje, kiedy strony z opisem tłumaczone są z języka angielskiego jako bazowego. Stąd też każda wersja językowa posiada swoją grupę wolontariuszy z różnymi poziomami uprawnień.

Moderatorzy, którzy akceptują wpisane przez użytkowników treści, to również wolontariusze, jednak posiadają oni możliwości edycji strony, wprowadzania zmian w artykułach oraz odrzucania propozycji.

Ciekawą formą proponowaną przez Wikipedię są przewodnicy. To grupa osób wybrana w każdej wersji językowej, do której można zgłosić się z zapytaniem o techniczne aspekty pisania, ponadto wyjaśnia sposób funkcjonowania na platformie oraz pomaga w aklimatyzacji. Aby stać się przewodnikiem należy spełnić kilka kryteriów:

• posiadać konto od minimum 6 miesięcy;
• wykonać przynajmniej 1000 edycji treści;
• nie mieć przeszłości związanej z blokadą w serwisie (np. trolling);
• posiadać szacunek społeczności i stosować netykietę;
• mieć merytoryczną i techniczną wiedzę.

Czy dane z Wikipedii są zawsze prawdziwe?

Użytkownicy tworzący treści na Wikipedii często narzekają na zbyt długi czas oczekiwania z zaakceptowaniem treści przez moderatorów. Wiąże się to z faktem, iż wolontariusze przeznaczeni do weryfikacji artykułów muszę gruntownie zbadać cały napisane tekst, szczególnie nacisk kładąc na podane źródła.

Pamiętajmy jednak, że to wolontariusze, którzy tę pracę wykonują bezpłatnie, tak więc błąd lub niedopatrzenie mogą mieć miejsce.

Pisanie artykułów na Wikipedię – porady i kryteria

Twórcy Wikipedii w kategorii Pierwsza Pomoc sami zachęcają do edytowania istniejących treści. Jednak aby pisać wartościowe artykuły, potrzebni są bardziej doświadczeni wolontariusze. Sam serwis linkuje do poszczególnych elementów, które należy poznać, by napisać dobrej jakości treść. Jakie więc elementy powinien mieć twój artykuł, aby był zaakceptowany?

• Rozpocznij od researchu – zapytaj społeczność, czy twój temat nadaje się do opisywania. Zapoznaj się również z zasadami pisania dostępnymi na samej Wikipedii i sprawdź, czy podołasz temu zadaniu.
• Przejrzyj artykuły – Wikipedia sama podpowiada kategorie opisane jako modelowe artykuły, na których warto się wzorować.
• Wybierz temat – jeśli nie masz pomysłów, społeczność gromadzi propozycje tematów na podstronie o tej samej nazwie.
• Korzystaj z wielu źródeł – najbardziej cenione są prace naukowe, w następnej kolejności: literatura popularnonaukowa, przewodniki, literatura tematyczna oraz źródła internetowe.
• Stosuj odpowiedni język – powinien być poprawną polszczyzną, bez kolokwializmów, z odpowiednią interpunkcją oraz prostymi słowami.
• Nie przepisuj źródeł słowo w słowo – za taki proceder grozi upomnienie, a następnie blokada konta, dlatego stosuj przypisy i bibliografię.
• Używaj materiałów opartych o wolną licencję – cała Wikipedia skupia się o licencję CC BY-SA 3.0 na zasadach Creative Commons, która pozwala na darmowe używanie treści przy spełnieniu określonych warunków, jeśli więc chcesz użyć materiałów multimedialnych – sprawdź ich status prawny.
• Pisz neutralnie – nie faworyzuj frakcji religijnych, politycznych czy światopoglądowych.
• Nie wdawaj się w konflikty z osobami należącymi do społeczności.
• Publikuj rzetelnie przygotowane artykuły – powinny mieć charakter hasła encyklopedycznego, nie wpisu na mediach społecznościowych czy reklamy.

Czy istnieją alternatywy Wikipedii?

Obecnie Wikipedia wiedzie prym, jeśli chodzi o zasięg geograficzny oraz mnogość treści i zaangażowanych osób. Na początku obecnego millenium na podobnych zasadach działały: Nupedia, Interpedia oraz GNUPedia – jednak wszystkie trzy serwisy już nie funkcjonują.

W anglojęzycznych wersjach można wyróżnić m.in. Columbia Encyclopedia, Britannica online czy projekt Encyclopedia.com. Żadna z tychże opcji nie jest tworzona przez społeczność wolontariacką i nie daje możliwości pracy w formie serwisu wiki.

Choć Wikipedia dociera niemal do wszystkich zakątków świata, są takie państwa, w których jej działanie zostało poddane cenzurze. Jednym z przykładów są Chiny, które po uruchomieniu w 2001 roku chińskojęzycznej wersji Wikipedii, co kilka lat blokują funkcjonowanie serwisu. Podobną sytuację można było zaobserwować w Rosji, gdzie z kolei rząd wymarzył sobie stworzenie od zera narodowej platformy. Runiversalis miał być rosyjskojęzyczną odpowiedzią na Wikipedię. Niestety serwis upadł w dniu premiery, czyli 23 sierpnia 2022 roku.

Może Cię zainteresować:

• Kiedy powstało Google i kto jest założycielem?
• Różnice pomiędzy teaserem a trailerem
• Deepfake i zagrożenia z nim związane
• Jak łatwo dodać spis treści w Wordzie?
• Jak rozpoznać Fake News?