Cenzura Internetu – na czym polega? Przykłady cenzury w internecie

10.03.2022 |
| Clock Przeczytasz w 5 minut
Cenzura Internetu – na czym polega? Przykłady cenzury w internecie
Przeczytasz w 5 minut
Zwiększ rozmiar tekstu

Nie używajcie słowa “wojna” i usuńcie materiały o operacji na Ukrainie oparte na innych źródłach niż nasze, oficjalne – tak nakazał niezależnym mediom Roskomnadzor, państwowy regulator mediów i Internetu w Rosji. Państwowa i prywatna cenzura internetowa ma się dobrze. Czy ograniczanie wolności słowa zawsze jest złe?

Czym jest cenzura w Internecie?

Co to jest cenzura? Mówiąc najprościej: to kontrolowanie i ograniczanie informacji. Zazwyczaj kojarzymy cenzurę z państwem, które zabrania publikacji faktów niewygodnych dla rządzących.

Jednak coraz częściej o cenzurowanie oskarżani są szefowie wielkich platformom technologicznych: Google, Facebooka i Twittera.

Cenzura medialna jest dobrze znanym zjawiskiem. Ograniczenie swobody wyrażania myśli i przekonań weszło na nowy poziom wraz z postępującą cyfryzacją. Na scenę wkroczyła cenzura w Internecie. Nie tylko polityczna i nie tylko w Chinach. Równie ważna jest prywatna cenzura internetowa, np. cenzura wpisów w mediach społecznościowych.

Każdy człowiek ma prawo wolności opinii i wyrażania jej; prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami, bez względu na granice – stwierdza Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.

Jednak piękna deklaracja pozostaje często pustym hasłem. Internet miał być miejscem, w którym każdy będzie mógł swobodnie wyrażać swoje myśli i przekonania. Tak się jednak nie stało. Cenzura w Internecie ma się dobrze. Rozwój technologii – np. sztucznej inteligencji – sprzyja coraz sprawniejszemu blokowaniu treści.

cenzura medialna

Cenzura Internetu – na czym polega

Na czym polega cenzura internetu? Państwowa cenzura Internetu to:

  • techniczne ograniczanie dostępu do Internetu (całkowita blokada dostępu lub wybranych witryn),
  • karanie za korzystanie z usług lub serwisów czy też rozpowszechnianie określonych treści,
  • tworzenie barier (np. prawnych lub finansowych), które ograniczają dostęp do sieci www,
  • nielegalne działania czyli np. włamania na serwisy www lub/i usuwanie treści.

Państwo może cenzurować informacje prewencyjnie (przed publikacją) lub post facto (karanie osób, które umieściły np. w Internecie krytyczne dla władzy wiadomości). W praktyce cenzura w Internecie ma wiele twarzy. Zazwyczaj używana jest w imię wyższego dobra, m.in.:

  • ochrony słabszych (np. dzieci przed brutalnymi zdjęciami lub filmami),
  • ochrony pokrzywdzonych (np. unikanie publikacji wizerunku ofiar zbrodni lub tragicznych wydarzeń),
  • zagwarantowania bezpieczeństwa państwa lub ustroju (np. cenzura wprowadzona przez Komunistyczną Partię Chin),
  • przestrzegania zasad przyjętych przez właścicieli wielkich serwisów społecznościowych – Facebooka, Instagrama, Twittera (np. blokada konta prezydenta USA Donalda Trumpa).

Bez trudu znajdziemy też przykłady działań z pogranicza cenzury. To np. blokowanie przez działy IT dostępu do niektórych stron na komputerach służbowych pracowników. Rodzice mają do wyboru niezliczone aplikacje, które mogą zainstalować na smartfonach dzieci i blokować niektóre strony (cenzura Internetu w szkołach i domach).

Spójrzmy jakie konkretnie materiały i dlaczego są cenzurowane w sieci.

cenzura internetu w polsce

Jakie materiały są cenzurowane w Internecie?

Do materiałów najczęściej cenzurowanych w Internecie należy:

  • przemoc – np. zdjęcia i film z działań wojennych, zamieszek,
  • pornografia – np. umieszczania fotografii/filmów zawierających treści ertoyczne na YouTube,
  • fake news – wszelkiego rodzaju treści, które zawierają kłamstwa i zmanipulowane wiadomości,
  • mowa nienawiści – np. wpisy i treści rasistowskie kolportowane w mediach społecznościowych,
  • materiały krytykujące działania władz – np. pokazujące bombardowanie ukraińskich miast przez rosyjskiej wojska.

Jakie kraje cenzurują Internet? Państwowa cenzura Internetu

Dostęp do treści publikowanych w internecie jest blokowany przede wszystkim w państwach niedemokratycznych i represyjnych. Listę najbardziej cenzurowanych krajów przygotował w 2019 roku Komitet Ochrony Dziennikarzy (Committee to Protect Journalists):

  1. Erytrea
  2. Korea Północna
  3. Turkmenia
  4. Arabia Saudyjska
  5. Chiny
  6. Wietnam
  7. Iran
  8. Gwinea Równikowa
  9. Białoruś
  10. Kuba

Władze tych państw stosują tradycyjne metody (np. zastraszanie dziennikarzy), ale chętnie sięgają też po cyfrową cenzurę.

Cenzura Internetu w Chinach

Komunistyczne władze stosują tzw. „Wielką Zaporę” (Great Firewall), która pozwala cenzurować treści, z których korzystają miliony Chińczyków.

Zapora polega na utrzymywaniu rzeszy cenzorów wykorzystujących zaawansowane narzędzia technologiczne w celu blokowania stron internetowych z treściami krytykującymi poczynania rządu – pisze doktor Marta Majorek (“Darknet. Ostatni bastion wolności w Internecie?”). Dodaje: – Infiltracji podlegają też serwisy społecznościowe, gdzie nie dość, że publikowane treści są usuwane, to stosuje się również propagandową działalność przybierającą formę agitacji na rzecz rządu.

Cenzura Internetu w Chinach to również surowe kary dla niepokornych. Majorek podkreśla, że 32 z 44 więzionych w Chinach dziennikarzy pracowało online.

Cenzura Internetu w Rosji

Rosja rządzona twardą ręką Włodzimierza Putina, znalazła się na 150 miejscu w World Press Freedom Index 2021 (na 180 państw). Jednym z kryteriów jest cenzura Internetu, m.in. drakońskie przepisy, blokowanie stron www, likwidowanie serwisów informacyjnych krytykujących władze oraz utrudnianie pracy niezależnych dziennikarzy i szykanowanie blogerów.

Putinowscy urzędnicy próbowali w 2021 roku wyłączyć Twittera, który odmówił cenzurowania wpisów. Wcześniej starali się blokować dostęp do YouTube. Z sieci zniknął portal monitorujący zatrzymania w Rosji podczas demonstracji przeciwko Putinowi.

Władze Rosji chcą stworzyć tzw. “suwerenny Internet”. W praktyce to przestrzeń, w której nie ma miejsca na krytykę działań władzy. Konsekwentne cenzurowanie Internetu dało efekty. Informacje jak brutalna i okrutna jest inwazja Rosji na Ukrainę w 2022 roku niemal nie pojawiały się na rosyjskich stronach www.

cenzura internetu w rosji
Źródło: Gazeta Prawna

Cenzura w Internecie dotyczy nie tylko krajów autorytarnych. Jej przejawy widać w państwach demokratycznych, np. Stanach Zjednoczonych, Korei Południowej czy w Polsce.

Jak wygląda cenzura Internetu w Polsce? Oficjalnie takie zjawisko nie występuje. Jednak organizacje monitorujące wolność w sieci – np. Censure Planet – alarmowały, że do pewnych form cenzury dochodziło w związku z m.in. marszem równości w Białymstoku.

Zagrożenia związane z cenzurowaniem Internetu

Czym skutkuje blokowanie treści w Internecie lub szykanowanie publikujących? Na liście konsekwencji mamy:

  • brak dostępu użytkowników do pełnego spektrum informacji,
  • wprowadzanie ich w błąd odnośnie wydarzeń politycznych i gospodarczych,
  • naruszenie zasad demokracji (wyborcy nie mogą rzetelnie głosować nie mając pełnych informacji),
  • manipulowanie opinią społeczną przez rządzących.

Konsekwentnie stosowana cenzura państwowa sprawia, że obywatele mają wykrzywiony obraz świata. Wielu z nich zaczyna postrzegać cenzurę jako coś bezsprzecznie pozytywnego. Np. 26 proc. Rosjan uważa, że cenzura jest w mediach absolutnie potrzebna.

Cenzura mediów społecznościowych a wolność słowa

Jeszcze kilka lat temu najczęściej za cenzurowanie Internetu brały się państwa. Jednak coraz częściej o zapędy cenzorskie oskarżane są wielkie koncerny cyfrowe: Google, Facebook, Twitter. Najgłośniejszy przykład to zablokowanie konta Donalda Trumpa, urzędującego prezydenta USA na Twitterze.

cenzura internetu w social mediach

Mamy też przykłady z polskiego podwórka. Facebook zablokował w 2021 roku dostęp do fanpage’a Demotywatory.pl, jednego z najpopularniejszych polskich serwisów. Jak w wielu podobnych przypadkach argumentem było naruszenie regulaminu platformy społecznościowej.

Twitter i Facebook to nie jedyne platformy internetowe usuwające treści. Spotify, serwis streamingowy z muzyką, skasował utwór brytyjskiego muzyka Iana Browna, który podważał w piosence sens lockdownu i szczepień przeciwko COVID-19.

Prawa autorskie a cenzura

Według niektórych organizacji pozarządowych i instytucji, troska o prawa autorskie może być przykrywką do cenzurowania Internetu. Chodzi np. o filtrowanie Internetu w poszukiwaniu pirackich materiałów. Taki wymóg nakłada jedna z dyrektyw Unii Europejskiej (2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym). Polska zaskarżyła przepisy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w 2019 roku. Ostatecznie dyrektywa ma być wdrożona w Polsce w 2022 roku.

Zalety cenzury internetowej – kiedy może być uzasadniona

Czasem cenzura internetowa zdobywa poklask większości opinii publicznej. Tak jest w przypadku treści stanowiących przejaw przemocy psychicznej:

  • zakładania fałszywych kont w celu ośmieszania lub atakowania innych osób/grup/mniejszości,
  • pomawiania innych osób na forach, mediach społecznościowych,
  • używania wulgaryzmów,
  • używania przerobionych zdjęć/filmów, które mają szkodzić innym osobom.

Walka z hejterami to nie wszystko. Atak Rosji na Ukrainę przyniósł przykłady cenzury w Internecie, które wiele osób uznało za słuszne: zablokowanie dostępu do rosyjskich propagandowych serwisów (portal Sputnik, telewizja RT) oraz ich stron na Facebooku, a także usunięcie mobilnych aplikacji ze sklepu internetowego Google Play. W ten sposób “szlachetna” cenzura ograniczyła zasięg dezinformacji uprawianej przez Rosję.

Może Cię zainteresować:

Copywriter, autor, pisarz. Kocha thrillery i góry. Pasjonuje się tym, jak nowe technologie zmieniają nas i świat, w którym żyjemy.