Cenzura Internetu – na czym polega? Przykłady cenzury w internecie
Nie używajcie słowa “wojna” i usuńcie materiały o operacji na Ukrainie oparte na innych źródłach niż nasze, oficjalne – tak nakazał niezależnym mediom Roskomnadzor, państwowy regulator mediów i Internetu w Rosji. Państwowa i prywatna cenzura internetowa ma się dobrze. Czy ograniczanie wolności słowa zawsze jest złe?
- Czym jest cenzura w Internecie?
- Jakie materiały są cenzurowane w Internecie?
- Jakie kraje cenzurują Internet? Państwowa cenzura Internetu
- Zagrożenia związane z cenzurowaniem Internetu
- Cenzura mediów społecznościowych a wolność słowa
- Prawa autorskie a cenzura
- Zalety cenzury internetowej – kiedy może być uzasadniona
Czym jest cenzura w Internecie?
Co to jest cenzura? Mówiąc najprościej: to kontrolowanie i ograniczanie informacji. Zazwyczaj kojarzymy cenzurę z państwem, które zabrania publikacji faktów niewygodnych dla rządzących.
Jednak coraz częściej o cenzurowanie oskarżani są szefowie wielkich platformom technologicznych: Google, Facebooka i Twittera.
Cenzura medialna jest dobrze znanym zjawiskiem. Ograniczenie swobody wyrażania myśli i przekonań weszło na nowy poziom wraz z postępującą cyfryzacją. Na scenę wkroczyła cenzura w Internecie. Nie tylko polityczna i nie tylko w Chinach. Równie ważna jest prywatna cenzura internetowa, np. cenzura wpisów w mediach społecznościowych.
Każdy człowiek ma prawo wolności opinii i wyrażania jej; prawo to obejmuje swobodę posiadania niezależnej opinii, poszukiwania, otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów wszelkimi środkami, bez względu na granice – stwierdza Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.
Jednak piękna deklaracja pozostaje często pustym hasłem. Internet miał być miejscem, w którym każdy będzie mógł swobodnie wyrażać swoje myśli i przekonania. Tak się jednak nie stało. Cenzura w Internecie ma się dobrze. Rozwój technologii – np. sztucznej inteligencji – sprzyja coraz sprawniejszemu blokowaniu treści.
Cenzura Internetu – na czym polega
Na czym polega cenzura internetu? Państwowa cenzura Internetu to:
- techniczne ograniczanie dostępu do Internetu (całkowita blokada dostępu lub wybranych witryn),
- karanie za korzystanie z usług lub serwisów czy też rozpowszechnianie określonych treści,
- tworzenie barier (np. prawnych lub finansowych), które ograniczają dostęp do sieci www,
- nielegalne działania czyli np. włamania na serwisy www lub/i usuwanie treści.
Państwo może cenzurować informacje prewencyjnie (przed publikacją) lub post facto (karanie osób, które umieściły np. w Internecie krytyczne dla władzy wiadomości). W praktyce cenzura w Internecie ma wiele twarzy. Zazwyczaj używana jest w imię wyższego dobra, m.in.:
- ochrony słabszych (np. dzieci przed brutalnymi zdjęciami lub filmami),
- ochrony pokrzywdzonych (np. unikanie publikacji wizerunku ofiar zbrodni lub tragicznych wydarzeń),
- zagwarantowania bezpieczeństwa państwa lub ustroju (np. cenzura wprowadzona przez Komunistyczną Partię Chin),
- przestrzegania zasad przyjętych przez właścicieli wielkich serwisów społecznościowych – Facebooka, Instagrama, Twittera (np. blokada konta prezydenta USA Donalda Trumpa).
Bez trudu znajdziemy też przykłady działań z pogranicza cenzury. To np. blokowanie przez działy IT dostępu do niektórych stron na komputerach służbowych pracowników. Rodzice mają do wyboru niezliczone aplikacje, które mogą zainstalować na smartfonach dzieci i blokować niektóre strony (cenzura Internetu w szkołach i domach).
Spójrzmy jakie konkretnie materiały i dlaczego są cenzurowane w sieci.
Jakie materiały są cenzurowane w Internecie?
Do materiałów najczęściej cenzurowanych w Internecie należy:
- przemoc – np. zdjęcia i film z działań wojennych, zamieszek,
- pornografia – np. umieszczania fotografii/filmów zawierających treści ertoyczne na YouTube,
- fake news – wszelkiego rodzaju treści, które zawierają kłamstwa i zmanipulowane wiadomości,
- mowa nienawiści – np. wpisy i treści rasistowskie kolportowane w mediach społecznościowych,
- materiały krytykujące działania władz – np. pokazujące bombardowanie ukraińskich miast przez rosyjskiej wojska.
Jakie kraje cenzurują Internet? Państwowa cenzura Internetu
Dostęp do treści publikowanych w internecie jest blokowany przede wszystkim w państwach niedemokratycznych i represyjnych. Listę najbardziej cenzurowanych krajów przygotował w 2019 roku Komitet Ochrony Dziennikarzy (Committee to Protect Journalists):
- Erytrea
- Korea Północna
- Turkmenia
- Arabia Saudyjska
- Chiny
- Wietnam
- Iran
- Gwinea Równikowa
- Białoruś
- Kuba
Władze tych państw stosują tradycyjne metody (np. zastraszanie dziennikarzy), ale chętnie sięgają też po cyfrową cenzurę.
Cenzura Internetu w Chinach
Komunistyczne władze stosują tzw. „Wielką Zaporę” (Great Firewall), która pozwala cenzurować treści, z których korzystają miliony Chińczyków.
Zapora polega na utrzymywaniu rzeszy cenzorów wykorzystujących zaawansowane narzędzia technologiczne w celu blokowania stron internetowych z treściami krytykującymi poczynania rządu – pisze doktor Marta Majorek (“Darknet. Ostatni bastion wolności w Internecie?”). Dodaje: – Infiltracji podlegają też serwisy społecznościowe, gdzie nie dość, że publikowane treści są usuwane, to stosuje się również propagandową działalność przybierającą formę agitacji na rzecz rządu.
Cenzura Internetu w Chinach to również surowe kary dla niepokornych. Majorek podkreśla, że 32 z 44 więzionych w Chinach dziennikarzy pracowało online.
Cenzura Internetu w Rosji
Rosja rządzona twardą ręką Włodzimierza Putina, znalazła się na 150 miejscu w World Press Freedom Index 2021 (na 180 państw). Jednym z kryteriów jest cenzura Internetu, m.in. drakońskie przepisy, blokowanie stron www, likwidowanie serwisów informacyjnych krytykujących władze oraz utrudnianie pracy niezależnych dziennikarzy i szykanowanie blogerów.
Putinowscy urzędnicy próbowali w 2021 roku wyłączyć Twittera, który odmówił cenzurowania wpisów. Wcześniej starali się blokować dostęp do YouTube. Z sieci zniknął portal monitorujący zatrzymania w Rosji podczas demonstracji przeciwko Putinowi.
Władze Rosji chcą stworzyć tzw. “suwerenny Internet”. W praktyce to przestrzeń, w której nie ma miejsca na krytykę działań władzy. Konsekwentne cenzurowanie Internetu dało efekty. Informacje jak brutalna i okrutna jest inwazja Rosji na Ukrainę w 2022 roku niemal nie pojawiały się na rosyjskich stronach www.
Cenzura w Internecie dotyczy nie tylko krajów autorytarnych. Jej przejawy widać w państwach demokratycznych, np. Stanach Zjednoczonych, Korei Południowej czy w Polsce.
Jak wygląda cenzura Internetu w Polsce? Oficjalnie takie zjawisko nie występuje. Jednak organizacje monitorujące wolność w sieci – np. Censure Planet – alarmowały, że do pewnych form cenzury dochodziło w związku z m.in. marszem równości w Białymstoku.
Zagrożenia związane z cenzurowaniem Internetu
Czym skutkuje blokowanie treści w Internecie lub szykanowanie publikujących? Na liście konsekwencji mamy:
- brak dostępu użytkowników do pełnego spektrum informacji,
- wprowadzanie ich w błąd odnośnie wydarzeń politycznych i gospodarczych,
- naruszenie zasad demokracji (wyborcy nie mogą rzetelnie głosować nie mając pełnych informacji),
- manipulowanie opinią społeczną przez rządzących.
Konsekwentnie stosowana cenzura państwowa sprawia, że obywatele mają wykrzywiony obraz świata. Wielu z nich zaczyna postrzegać cenzurę jako coś bezsprzecznie pozytywnego. Np. 26 proc. Rosjan uważa, że cenzura jest w mediach absolutnie potrzebna.
Cenzura mediów społecznościowych a wolność słowa
Jeszcze kilka lat temu najczęściej za cenzurowanie Internetu brały się państwa. Jednak coraz częściej o zapędy cenzorskie oskarżane są wielkie koncerny cyfrowe: Google, Facebook, Twitter. Najgłośniejszy przykład to zablokowanie konta Donalda Trumpa, urzędującego prezydenta USA na Twitterze.
Mamy też przykłady z polskiego podwórka. Facebook zablokował w 2021 roku dostęp do fanpage’a Demotywatory.pl, jednego z najpopularniejszych polskich serwisów. Jak w wielu podobnych przypadkach argumentem było naruszenie regulaminu platformy społecznościowej.
Twitter i Facebook to nie jedyne platformy internetowe usuwające treści. Spotify, serwis streamingowy z muzyką, skasował utwór brytyjskiego muzyka Iana Browna, który podważał w piosence sens lockdownu i szczepień przeciwko COVID-19.
Prawa autorskie a cenzura
Według niektórych organizacji pozarządowych i instytucji, troska o prawa autorskie może być przykrywką do cenzurowania Internetu. Chodzi np. o filtrowanie Internetu w poszukiwaniu pirackich materiałów. Taki wymóg nakłada jedna z dyrektyw Unii Europejskiej (2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym). Polska zaskarżyła przepisy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w 2019 roku. Ostatecznie dyrektywa ma być wdrożona w Polsce w 2022 roku.
Zalety cenzury internetowej – kiedy może być uzasadniona
Czasem cenzura internetowa zdobywa poklask większości opinii publicznej. Tak jest w przypadku treści stanowiących przejaw przemocy psychicznej:
- zakładania fałszywych kont w celu ośmieszania lub atakowania innych osób/grup/mniejszości,
- pomawiania innych osób na forach, mediach społecznościowych,
- używania wulgaryzmów,
- używania przerobionych zdjęć/filmów, które mają szkodzić innym osobom.
Walka z hejterami to nie wszystko. Atak Rosji na Ukrainę przyniósł przykłady cenzury w Internecie, które wiele osób uznało za słuszne: zablokowanie dostępu do rosyjskich propagandowych serwisów (portal Sputnik, telewizja RT) oraz ich stron na Facebooku, a także usunięcie mobilnych aplikacji ze sklepu internetowego Google Play. W ten sposób “szlachetna” cenzura ograniczyła zasięg dezinformacji uprawianej przez Rosję.
Może Cię zainteresować: